‘ภาวะสมองเสื่อมและโรคอัลไซเมอร์’
ภัยเงียบที่คนไทยไม่รู้ตัว
ภาวะสมองเสื่อม (Dementia) แตกต่างจาก
โรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s disease) อย่างไร
● ภาวะสมองเสื่อม (Dementia)
● เป็นภาวะที่มีการสูญเสียความสามารถในการทำงานของสมองในหลายๆด้าน
● ส่งผลให้มี อาการแสดงออกที่ผิดปกติไปได้ในหลายรูปแบบ ทั้งด้านความจำ ความคิด
● การใช้เหตุผล การใช้ภาษา พฤติกรรม และอารมณ์ ร่วมกับการสูญเสีย
● ความสามารถใน การดำรงชีวิต ประจำวัน และช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ในที่สุด
● โรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s disease)
● นับเป็นโรคที่เป็นสาเหตุทำให้เกิดภาวะสมองเสื่อมที่พบได้บ่อยที่สุด (ประมาณ 60-70%
● ของผู้ป่วยที่มีภาวะสมองเสื่อม) เกิดจากความผิดปกติในการกำจัดโปรตีนบางชนิด
● ของสมอง ทำให้มีการเสื่อมถอยในการทำงานของสมอง และความผิดปกติด้านโครงสร้าง
● ของสมองตามมา โดยช่วงแรกผู้ป่วยจะมีการแย่ลงในเรื่องของความทรงจำ หลังจากนั้น
● สามารถพบอาการอื่นๆตามมาได้ ทั้งด้านความคิด การตัดสินใจ และพฤติกรรม ซึ่งก็จะพบ
● มีการฝ่อของสมองในส่วนต่างๆนั้นตามมาได้
ประเทศไทยมีผู้ป่วยภาวะสมองเสื่อมกว่า 7 แสนคน และ
มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง
● มักเกิดขึ้นในผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป โดยพบประมาณร้อยละ 6.3% ของผู้สูงวัย
● และจะพบได้มากขึ้นเมื่ออายุมากขึ้น
● อายุ80 ปีขึ้นไป พบได้ 1 ใน 5
● อายุ85 ปีขึ้นไป พบได้ 1 ใน 3
● อายุ90 ปีขึ้นไป พบได้มากถึง 1 ใน 2
● หากคำนวณตามจำนวนผู้สูงวัยในประเทศไทยในปี พ.ศ. 2562 จะมีผู้ที่มีภาวะ
● สมองเสื่อมมากกว่า 7 แสนคน ซึ่งคาดการณ์ว่าอีก 20 ปีข้างหน้า เมื่อจำนวน
● ผู้สูงอายุเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ จำนวนผู้มีภาวะสมองเสื่อมอาจเพิ่มขึ้น 2 เท่า
● หรือประมาณ 1 ล้าน 4 แสนคน
ภาวะความรู้คิดบกพร่องเล็กน้อย
(mild cognitive impairment หรือ MCI)
จุดเริ่มต้นของโรคอัลไซเมอร์
ภาวะความรู้คิดบกพร่องเล็กน้อย คือ ภาวะการทำงานของสมองที่เสื่อมถอยลง เช่น การมีปัญหาความจำ หรือ ความสามารถในการเรียนรู้เสื่อมถอยลงเมื่อเทียบกับอดีต การเริ่มหลงทิศทาง ชื่อสิ่งของและชื่อคน จนตนเองและคนรอบข้างเริ่มสังเกตเห็นได้ อาจรวมถึงการทำงานในชีวิตประจำวันที่เปลี่ยนไปบ้าง แต่ยังคงความสามารถในการ ทำกิจวัตรทั่วไปและดำรงชีวิตได้อย่างเป็นปกติ
● MCI เป็นภาวะที่อยู่ช่วงกลางระหว่างระยะที่ความสามารถของสมอง
● เปลี่ยนแปลงไปเล็กน้อยเนื่องจากความชรา (normal aging) แต่ยัง
● เป็นปกติตามวัยและอาการคงที่ กับระยะที่เข้าสู่การเป็นภาวะสมอง
● เสื่อม (dementia)
[TS_Advanced_Tables id=”1″ table_formatting=”custom” table_scope=”tablesaw”]
● 1 ใน 7 ของผู้ที่มีภาวะความรู้คิดบกพร่องเล็กน้อย(MCI) มีโอกาสพัฒนาไปเป็นโรคอัลไซเมอร์
● หากผู้ป่วยหรือคนใกล้ตัวหมั่นสังเกตอาการและไปพบแพทย์เพื่อได้รับการดูแลที่เหมาะสมแต่เนิ่นๆ จะสามารถช่วยชะลอการเข้าสู่ภาวะสมองเสื่อมหรืออัลไซเมอร์ได้
ปัจจัยเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์
สาเหตุของการเกิดโรคอัลไซเมอร์ยังไม่ทราบแน่ชัด แต่พบว่ามีปัจจัยเสี่ยงหลาย
ประการที่เพิ่มโอกาสเกิดโรคอัลไซเมอร์ ซึ่งปัจจัยเสี่ยงบางชนิดสามารถที่จะแก้ไข
เพื่อป้องกันหรือลดความเสี่ยงการเกิดอัลไซเมอร์ได้
1.อายุ : โรคอัลไซเมอร์จะพบมากขึ้นในผู้สูงอายุ และยิ่งอายุมากขึ้นก็ยิ่ง
●มีโอกาสพบมากขึ้นอีก
2.พันธุกรรม : ผู้ที่มีพ่อ แม่ หรือ พี่น้อง เป็นอัลไซเมอร์ ก็จะมีความเสี่ยง
● มากกว่าผู้ที่ไม่มีประวัติโรคนี้ในครอบครัว
3.ปัจจัยที่สามารถเปลี่ยนแปลงแก้ไขได้ เช่น การดูแลเรื่องอาหารและ
● สารอาหาร ระดับการศึกษา และการเรียนรู้ การออกกำลังกาย
● งดการดื่มเหล้า สูบบุหรี่สารเสพย์ติด โรคในกลุ่มเมตาบอลิก
● และการมีสังคม เป็นต้น
การเลือกทานอาหารที่มีประโยชน์ ให้ได้รับสารอาหารที่จำเป็นอย่างเพียงพอเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่สามารถช่วยป้องกันหรือลดความเสี่ยงของการเกิดอัลไซเมอร์ได้
เพราะสาเหตุหนึ่งของการเกิดอัลไซเมอร์ คือ การที่สมองถูกทำลายจากอนุมูลอิสระหรือการได้รับสารอาหารบางชนิดไม่เพียงพอ
ตรวจทานโดย นายแพทย์ อดิศักดิ์ กิตติสาเรศ
ผู้เชี่ยวชาญด้านอายุรกรรม สาขาประสาทวิทยา
‘ภาวะสมองเสื่อมและโรคอัลไซเมอร์’ภัยเงียบที่คนไทยไม่รู้ตัว
ภาวะสมองเสื่อม (Dementia) แตกต่างจาก
โรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s disease) อย่างไร
● ภาวะสมองเสื่อม (Dementia)
เป็นภาวะที่มีการสูญเสียความสามารถในการทำงานของสมองในหลายๆด้าน ส่งผลให้มี อาการแสดงออกที่ผิดปกติไปได้ในหลายรูปแบบ ทั้งด้านความจำ ความคิด การใช้เหตุผล การใช้ภาษา พฤติกรรม และอารมณ์ ร่วมกับการสูญเสีย ความสามารถใน การดำรงชีวิต ประจำวัน และช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ในที่สุด
● โรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s disease)
นับเป็นโรคที่เป็นสาเหตุทำให้เกิดภาวะสมองเสื่อมที่พบได้บ่อยที่สุด (ประมาณ 60-70% ของผู้ป่วยที่มีภาวะสมองเสื่อม) เกิดจากความผิดปกติในการกำจัดโปรตีนบางชนิดของสมอง ทำให้มีการเสื่อมถอยในการทำงานของสมอง และความผิดปกติด้านโครงสร้างของสมองตามมา โดยช่วงแรกผู้ป่วยจะมีการแย่ลงในเรื่องของความทรงจำ หลังจากนั้น สามารถพบอาการอื่นๆตามมาได้ ทั้งด้านความคิด การตัดสินใจ และพฤติกรรม ซึ่งก็จะพบมีการฝ่อของสมองในส่วนต่างๆนั้นตามมาได้
ประเทศไทยมีผู้ป่วยภาวะสมองเสื่อมกว่า 7 แสนคน และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง
● มักเกิดขึ้นในผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป โดยพบประมาณร้อยละ 6.3% ของผู้สูงวัยและจะพบได้มากขึ้นเมื่ออายุมากขึ้น
อายุ80 ปีขึ้นไป พบได้ 1 ใน 5
อายุ85 ปีขึ้นไป พบได้ 1 ใน 3
อายุ90 ปีขึ้นไป พบได้มากถึง 1 ใน 2
● หากคำนวณตามจำนวนผู้สูงวัยในประเทศไทยในปี พ.ศ. 2562 จะมีผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมมากกว่า 7 แสนคน ซึ่งคาดการณ์ว่าอีก 20 ปีข้างหน้า เมื่อจำนวนผู้สูงอายุเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ จำนวนผู้มีภาวะสมองเสื่อมอาจเพิ่มขึ้น 2 เท่าหรือประมาณ 1 ล้าน 4 แสนคน
ภาวะความรู้คิดบกพร่องเล็กน้อย (mild cognitive impairment หรือ MCI) จุดเริ่มต้นของโรคอัลไซเมอร์
ภาวะความรู้คิดบกพร่องเล็กน้อย คือ ภาวะการทำงานของสมองที่เสื่อมถอยลง เช่น การมีปัญหาความจำ หรือ ความสามารถในการเรียนรู้เสื่อมถอยลงเมื่อเทียบกับอดีต การเริ่มหลงทิศทาง ชื่อสิ่งของและชื่อคน จนตนเองและคนรอบข้างเริ่มสังเกตเห็นได้ อาจรวมถึงการทำงานในชีวิตประจำวันที่เปลี่ยนไปบ้าง แต่ยังคงความสามารถในการ ทำกิจวัตรทั่วไปและดำรงชีวิตได้อย่างเป็นปกติ
● MCI เป็นภาวะที่อยู่ช่วงกลางระหว่างระยะที่ความสามารถของสมองเปลี่ยนแปลงไปเล็กน้อยเนื่องจากความชรา (normal aging) แต่ยังเป็นปกติตามวัยและอาการคงที่ กับระยะที่เข้าสู่การเป็นภาวะสมองเสื่อม (dementia)
สาเหตุ – การเสื่อมของเซลล์สมองและระบบประสาทตามอายุที่มากขึ้น
การหลงลืม – ลืมรายละเอียดบางส่วนของเหตุการณ์ (ถ้าให้ข้อมูลเพิ่มเติมมักจะนึกขึ้นได้แต่อาจไม่สมบูรณ์)
ความสามารถในการตัดสินใจ – ไม่เปลี่ยนแปลง
การเปลี่ยนแปลงของอาการ – เปลี่ยนแปลงช้าๆ
ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน – ส่งผลกระทบไม่รุนแรง
สาเหตุ – การเสื่อมของเซลล์สมองและระบบประสาทตามอายุที่มากขึ้น จากหลายสาเหตุ จนทำให้การทำงานของสมองเริ่มผิดปกติ
การหลงลืม – มักบ่นว่าตนเองขี้ลืม ลืมเหตุการณ์บ่อยๆ ในชีวิตประจำวัน ยังคงดำเนินชีวิตได้อย่างปกติ
ความสามารถในการตัดสินใจ – ส่วนมากยังไม่เปลี่ยนแปลง
การเปลี่ยนแปลงของอาการ – สามารถเปลี่ยนแปลงแย่ลงหรือดีขึ้นได้
ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน – มีการเปลี่ยนแปลงได้ อาจเริ่มมีผลกระทบเล็กน้อย แต่ยังคงทำกิจกรรมในการดำรงชีวิตได้เป็นปกติ
สาเหตุ – มีการเสื่อมของสมองโดยเกิดจากการกำจัดโปรตีนของสมองที่ผิดปกติ และกระบวนการอักเสบ ที่เพิ่มมากขึ้น โดยจะมีการเปลี่ยนแปลงไปตามการดำเนินไปของโรค
การหลงลืม – ลืมเหตุการณ์ที่เป็นเรื่องสำคัญในชีวิต (ไม่สามารถระลึกถึงเหตุการณ์นั้นได้แม้จะมีการบอกใบ้แล้ว)
ความสามารถในการตัดสินใจ – เปลี่ยนแปลงแย่ลงตามระยะของโรค
การเปลี่ยนแปลงของอาการ – มีอาการแย่ลงมากขึ้นตามลำดับ
ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน – ส่งผลกระทบต่อกิจวัตรประจำวันและรบกวนการดำรงชีวิต
● 1 ใน 7 ของผู้ที่มีภาวะความรู้คิดบกพร่องเล็กน้อย (MCI) มีโอกาสพัฒนาไปเป็นโรคอัลไซเมอร์
● หากผู้ป่วยหรือคนใกล้ตัวหมั่นสังเกตอาการและไปพบแพทย์เพื่อได้รับการดูแลที่เหมาะสมแต่เนิ่นๆ จะสามารถช่วยชะลอการเข้าสู่ภาวะสมองเสื่อมหรืออัลไซเมอร์ได้
ปัจจัยเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์
สาเหตุของการเกิดโรคอัลไซเมอร์ยังไม่ทราบแน่ชัด แต่พบว่ามีปัจจัยเสี่ยงหลายประการ
ที่เพิ่มโอกาสเกิดโรคอัลไซเมอร์ ซึ่งปัจจัยเสี่ยงบางชนิดสามารถที่จะแก้ไขเพื่อป้องกันหรือ
ลดความเสี่ยงการเกิดอัลไซเมอร์ได้
1. อายุ : โรคอัลไซเมอร์จะพบมากขึ้นในผู้สูงอายุ และยิ่งอายุมากขึ้นก็ยิ่งมีโอกาสพบมากขึ้นอีก
2. พันธุกรรม : ผู้ที่มีพ่อ แม่ หรือ พี่น้อง เป็นอัลไซเมอร์ ก็จะมีความเสี่ยงมากกว่าผู้ที่ไม่มีประวัติโรคนี้ในครอบครัว
3. ปัจจัยที่สามารถเปลี่ยนแปลงแก้ไขได้ เช่น การดูแลเรื่องอาหารและสารอาหาร ระดับการศึกษา และการเรียนรู้ การออกกำลังกาย งดการดื่มเหล้า สูบบุหรี่ สารเสพย์ติด โรคในกลุ่มเมตาบอลิก และการมีสังคม เป็นต้น
การเลือกทานอาหารที่มีประโยชน์ ให้ได้รับสารอาหารที่จำเป็นอย่างเพียงพอเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่สามารถช่วยป้องกันหรือลดความเสี่ยงของการเกิดอัลไซเมอร์ได้ เพราะสาเหตุหนึ่งของการเกิดอัลไซเมอร์ คือ การที่สมองถูกทำลายจากอนุมูลอิสระหรือการได้รับสารอาหารบางชนิดไม่เพียงพอ
ตรวจทานโดย นายแพทย์ อดิศักดิ์ กิตติสาเรศ
ผู้เชี่ยวชาญด้านอายุรกรรม สาขาประสาทวิทยา
